กำแพงเพชรเป็นเมืองเก่าแก่ สมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี มีอายุประมาณ ๘๐๐ ปีมาแล้ว กำแพงเมืองป้อมปราการที่ยังเหลือเป็นซากปรักหักพังอยู่ขณะนี้ เป็นสัญญาลักษณ์พิสูจน์แสดงให้เห็นถึงความสำคัญและมั่นคงอย่างเหนียวแน่น เป็นเมืองหน้าด่านในอดีตสมัยกรุงสุโขทัย ก่อนตั้งเมืองกำแพงเพชร ตามทางสันนิฐานเดิมมีอยู่ 2 เมืองคือ เมืองชากังราวและเมืองนครชุมเมืองชากังราวเป็นเมืองที่สร้างก่อน ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำปิงฝั่ง-ตะวันออก เมืองนี้พญาเลอไท รัชกาลที่ ๕ แห่งราชวงค์กรุงสุโขทัยเป็นผู้สร้าง เมื่อประมาณ พ.ศ. ๑๘๙๐ ต่อมารัชสมัยพญาลิไท (พระมหาธรรมราชาที่ ๑) ครองราชสมบัติแห่งราชวงค์สุโขทัย ได้บูรณะเมืองนครชุม ซึ่งตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำปิง ฝั่งตะวันตกตั้งเป็นอีกเมืองหนึ่ง จนกระทั้งถึงในรัชสมัยพญาลือไท (พระมหาธรรมราชาที่ ๒ ) เสวยราชสมบัติเป็นรัชการที่ ๖ แห่งราชวงค์สุโขทัย สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่๑(ขุนหลวงพะงั่ว) แห่งกรุงศรีอยุธยา ได้แต่งกองทัพมาตีเมืองชากังราวกรุงสุโขทัยแพ้สงครามตกเป็นประเทศราชขึ้นต่อ กรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระบรมราชาธิราชได้จัดแบ่งกรุงสุโขทัยเป็น ๒ มณฑล โดยให้ พระมหาธรรมราชาที่ ๒ ปกครองอาณาเขตทางลำแม่น้ำยมและแม่น้ำนาน อันมีเมืองพิษณุโลกเป็นราชธานีมณฑลหนึ่งส่วนทางแม่น้ำปิงให้พระยายุธิษฐิระราช บุตรบุญธรรมเป็นผู้ปกครองโดยมีเมืองกำแพงเพชรเป็นราชธานี เป็นอีกมณฑลหนึ่ง จึงเข้าใจว่าเมืองชากังราวและเมืองนครชุม ได้เปลี่ยนชื่อใหม่มารวมกันเป็นเมืองกำแพงเพชรในระยะนี้เอง
104 
