" ผลไม้รสล้ำ   อุตสาหกรรมก้าวหน้า   น้ำปลารสเด็ด   เกาะเสม็ดสวยหรู   สุนทรภู่กวีเอก "  

จากสภาพแวดล้อมและหลักฐานทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี ทำให้เป็นที่เชื่อได้ว่าเมืองระยองนี้น่าจะได้ตั้งขึ้นแล้วในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๖ คือ เมื่อประมาณ ๑,๐๐๐ ปีมาแล้ว อันเป็นสมัยที่ขอมกำลังเรืองอำนาจครอบครอง ( ไทยเรียกกันหลายชื่อ เช่น นครหลวง และยโสธร ดูรายละเอียดได้จาก นิราศนครวร พระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระยาดำรงราชานุภาพ เป็นราชธานีได้แผ่อานุภาพเข้ามาครอบครองถึงอาณาจักรทวาราวดี ( คือดินแดนส่วนใหญ่ที่เป็นภาคกลางของประเทศไทยในปัจจุบัน ) แทนที่พวกมอญ โดยขอมได้ตั้งอุปราชเข้ามาปกครองดูแลดินแดนแถบนี้อยู่ที่เมืองลพบุรี ลพบุรีจึงเป็นเมืองสำคัญ เป็นศูนย์บัญชาการสำหรับควบคุมดูแลดินแดนส่วนนี้ในสมัยนั้นในส่วนดินแดนภาคอื่น ๆ ได้แก่ภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยเราในทุกวันนี้นั้น ขอมได้เข้ามาปกครองโดยตรง เช่น ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือขอมได้สร้างนครพนม เป็นเมืองหน้าด่านแรกมีเมืองพิมายเป็น เมืองอุปราช ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขอมได้สร้างเมืองจันทบูร ( จันทบุรี ) เป็นเมืองหน้าด่านเสมือนปราการด้านตะวันออกเฉียงใต้ของนครธม ด้วยเหตุนี้ จึงได้ปรากฏโบราณสถานและโบราณวัตถุที่สร้างขึ้นในสมัยลพบุรี กระจายอยู่ทั่วไปในพื้นที่ ๑๐ จังหวัด ที่เป็นอาณาจักรไทยในปัจจุบัน   เมื่อเมืองจันทบูรเป็นเมืองหน้าด่าน เป็นเมืองสำคัญที่ขอมใช้เป็นศูนย์บัญชาการควบคุมดูแลจากการที่ได้แผ่อานุภาพเข้ามาปกครองดินแดนภาคตะวันออกของประเทศไทย เมืองระยองซึ่งตั้งอยู่ใกล้ชิด มีอาณาเขตติดต่อกับจันทบูร อยู่ในเขตที่ขอมจะแผ่แสนยานุภาพ ทั้งทางปกครองและอารยธรรมที่จะนำเข้ามาสู่อาณาจักรทวาราวดีเดิม จึงเชื่อได้ว่า ระยองจะต้องเป็นเมืองหนึ่งซึ่งขอมได้สร้างขึ้นแต่ครั้งนั้น คูเมืองแนวคันดินที่น่าเป็นเชิงเทินหรือกำแพงเมืองที่ปรากฏอยู่ ซากศิลาแลง ซากโบราณวัตถุเป็นหินสลักรูปต่างๆ ที่พบ ณ บ้านดอน อำเภอเมืองระยอง และที่บ้านคลองยายล้ำ ตำบลบ้านค่าย อำเภอบ้านค่าย ทุกวันนี้พอจะเป็นหลักฐานยืนยันถึงความเป็นเมืองเก่าแก่ ถึงสมัยขอมลพบุรี มีอายุราวพันปีล่วงมาแล้วของเมืองระยองได้เป็นอย่างดี 

จังหวัดระยอง เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคตะวันออกของประเทศไทย เป็นจังหวัดที่มีรายได้ประชากรต่อหัวสูงที่สุดในประเทศ และผลิตภันฑ์มวลรวมจังหวัดอยู่ในอันดับ ๓ ของประเทศไทย