บ้านสันผักหวาน จะตั้งขึ้นมาเมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐานเป็นที่แน่นอน จากตำนานที่เล่าสืบต่อกันมา ว่าหมู่บ้านนี้อยู่ในเขตของเวียงเจียงใหม่ เจ้าเมืองเจียงใหม่คือเจ้าผู้ปกครองหมู่บ้านนี้ เข้าใจว่าต้องเกิดขึ้นก่อนการสร้างวัด เพราะวัดแห่งแรกได้สร้างขึ้น ราว พ.ศ. 1947 คือเมื่อ 604 ปีที่ผ่านมา โดยชื่อว่า “บ้านสันมะผางหวาน” เนื่องจากบริเวณที่ตั้งวัด มีต้นมะปรางใหญ่ (มะผาง) มีรสหวาน จึงเรียกชื่อหมู่บ้านตามชื่อต้นไม้ ต่อมาเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เมื่อ พ.ศ. 2475 ทางราชการต้องการให้ชื่อหมู่บ้านถูกต้องตาม หลักภาษาไทย ขุนสันทรายทรงศักดิ์ ซึ่งเป็นผู้ปกครองแคว้นได้เสนอเรื่องราวขอเปลี่ยนชื่อ สันบ่าผางหวาน เป็น สันผักหวาน นับตั้งแต่นั้นมา จนถึงปี พ.ศ. 2543 ทางราชการได้รับคำร้องจาก นายบุญยืน วงศ์ฝั้น กำนันตำบลสันผักหวาน (ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 1 ) สมัยนั้น ร่วมกับ อบต.หมู่ที่ 1 นายบุญมา ศรีกันทา ขอแบ่งเขตการปกครอง จากบ้านสันผักหวานหลวง กับบ้านสันผักหวานน้อย และทางราชการได้เห็นชอบให้บ้านสันผักหวานหลวงเป็นหมู่ที่1