อำเภอตากฟ้า ได้ถือปฏิบัติประเพณีบุญสลากภัตนี้มาในทุกๆ วัด ตั้งแต่หลายสิบปีมาแล้ว คือ “บุญสลากภัต” โดยเฉพาะที่วัดตากฟ้าได้จัดตามประเพณีมาเป็นประจำทุกปี ทั้งนี้เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๗ พระเทพปัญญาภรณ์ (ริด ริตเวที ป.ธ.๙, กศ.ม.) หรือ เจ้าคุณริด เจ้าอาวาสวัดตากฟ้า พระอารามหลวง รองเจ้าคณะภาค ๔ ท่านได้กำหนดให้อำเภอตากฟ้าจัดงานประเพณีบุญสลากภัตให้ตรงกับวันวิสาขบูชา จะอยู่ประมาณเดือนพฤษภาคมของทุกปี และได้ปรับปรุงพัฒนาประเพณีบุญสลากภัตให้แปลกและยิ่งใหญ่ขึ้นมาเรื่อยๆ ซึ่งท่านได้ เป็นผู้ริเริ่มสนับสนุนและส่งเสริมให้มีประเพณีบุญสลากภัตเป็นประเพณีประจำอำเภอตากฟ้ามาจนถึงปัจจุบันนี้ ซึ่งมีคณะกรรมการสภาวัฒนธรรมอำเภอตากฟ้า เป็นผู้ประสานงานให้ และได้รับความร่วมมือจากชาวตากฟ้าทุกคน

กิจกรรมในงานประเพณีบุญสลากภัตของอำเภอตากฟ้า ที่ว่าแปลกกว่าที่อื่น ได้แก่ ๑. การประกวดสำรับสลากภัต๒. การประกวดเทพีสลากภัต ๓. การประกวดขบวนแห่สลากภัตจึงทำให้ประเพณีบุญสลากภัต เป็นประเพณีบุญใหญ่ของอำเภอตากฟ้า และเป็นที่รู้กันอย่างแพร่หลาย ได้มีถ่ายทำเป็นสารคดีเชิงวัฒนธรรมการท่องเทียว และมีประชาชนจากหลายจังหวัด เข้ามาร่วมงานและร่วมกิจกรรมอย่างมากมาย

สำหรับอำเภอตากฟ้าได้จัดประเพณีบุญสลากภัตนี้มาในทุกๆวัดโดยเฉพาะที่วัดตากฟ้าได้จัดให้มีการถวายสลากภัตมาแต่ครั้งพระครูนภเขตคณารักษ์(สุรินทร์จนฺทโชโต) อดีตเจ้าอาวาส รูปแรก แต่ก็เป็นเพียงแต่ประเพณีทั่วๆ ไปมิได้กำหนดแบบแผน หรือหลักเกณฑ์อย่างเป็นระเบียบ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๓๘ พระมหาริดริตเวทีป.ธ. ๙เจ้าอาวาสวัดตากฟ้า (ปัจจุบันได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ที่พระเทพปัญญาภรณ์) ได้มองเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีและธำรงไว้ซึ่งงานบุญตามพระบรมพุทธนุญาต จึงได้ริเริ่มให้มีการจัดงานบุญสลากภัตวัดตากฟ้าในวันวิสาขบูชาของทุกปีเพื่อให้สอดคล้องกับงานสัปดาห์ส่งเสริมพระพุทธศาสนา

พระเทพปัญญาภรณ์ ได้จัดประชุมกับส่วนงานราชการต่างๆ โดยได้รับการสนับสนุนจาก
นายจรุง ภูมิมาศ นายอำเภอตากฟ้า,นายวิสุทธิ์ บุญเพ็ง ศึกษาธิการอำเภอ, ดร.อำนาจ ชินเชษฐ์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยพืชไร่นครสวรรค์, นางสาวสังเวียน ขำอ่อน, นายบุญเลิศ ปานอุดมลักษณ์ (อดีตประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอตากฟ้า นายวิชา ทองดี (อดีตประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอตากฟ้า) คณะกรรมการสภาวัฒนธรรมอำเภอตากฟ้า ในขณะนั้นซึ่งมี นายบุญลือ หมวกเอี่ยม เป็นกำลังสำคัญขับเคลื่อนจัดงานประเพณีบุญสลากภัตของทุกๆ ปี และได้ปรับปรุงและพัฒนาประเพณีบุญสลากภัตให้แปลกตาและยิ่งใหญ่ขึ้นได้รับความร่วมมือจากชาวตากฟ้าทุกคน

สำหรับกิจกรรมในงานประเพณีบุญสลากภัตของอำเภอตากฟ้าที่ว่าแปลกกว่าที่อื่น ด้วยการเน้นให้มีการประกวดสำรับสลากภัตโดยกำหนดรูปแบบของสำรับสลากภัตให้มีความสวยงามและอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมอันดีของชุมชนชาวตากฟ้า มุ่งเน้นความพอเพียงและพอดี รักษาวิถีแห่งความเป็นไทย

ส่วนรูปแบบการจัดประเพณีวัฒนธรรมก็ให้คงไว้ที่ว่าแปลกกว่าที่อื่น ได้แก่

๑.การประกวดสำรับสลากภัตซึ่งจะมีการกำหนดรูปแบบของสำรับสลากภัต เพื่อให้มีความสวยงามและเพียงพอสำหรับจำนวนพระภิกษุ โดยจะมีการกำหนดรูปแบบดังนี้ต้องมีคานหางหงษ์, สาแหรก และกระจาด ต้องมีอาหารคาว ๔ อย่าง และอาหารหวาน ๔ อย่าง ต้องมีคนโทน้ำ (อาจจะเป็นขันทองเหลือง หรือเหยือกแก้วก็ได้) โดยจะมีการลอยดอกมะลิ หรือหยดน้ำยาอุทัยทิพย์ก็ดี และต้องมีภาชนะตักน้ำด้วย ที่สำคัญคือ เจ้าของสำรับจะแต่งชุดไทย หรือชุดพื้นบ้าน

๒.การประกวดเทพีสลากภัตเป็นกิจกรรมที่เสริมเข้ามาให้งานใหญ่ขึ้น การประกวดก็จะเหมือนกับการประกวดนางงามทั่วไป คือ มีการเดิน, การแสดงความสามารถทางวัฒนธรรม และจะไม่กำหนดสถานภาพของผู้เข้าประกวดคือ อาจจะเป็นโสด, ม่าย หรือสมรสแล้ว ก็ได้

๓.การประกวดขบวนแห่สลากภัตเป็นกิจกรรมที่เสริมเข้ามาอีกกิจกรรมหนึ่ง โดยจะกำหนดรูปแบบขบวนให้เหมือนกันทุกหน่วยงานที่เข้าร่วมกิจกรรม สำหรับรูปแบบของขบวนแห่สลากภัตในแต่ละขบวนมีดังนี้ มีรถตกแต่งเป็นเรื่องราวพุทธประวัติ ๑ คัน บนรถต้องมีหญิงสาวแต่งชุดไทย ๑ คน มีสำรับสลากภัต ๑ สำรับ มีผู้หาบสำรับอย่างน้อย ๑๐ คนขึ้นไป (แต่งชุดไทย) มีขบวนเถิดเทิงก็ได้และมีผู้เข้าร่วมขบวนแต่งชุดไทย อย่างน้อย ๓๐ คน

นอกจากนั้นยังจัดให้มีขบวนแห่พระบรมสารีริกธาตุ และหาบสลากภัตตอนเช้าของวันวิสาขบูชา

ทุกๆ ปีมีการจัดขบวนของแต่ละหน่วยงาน และทุกตำบลเข้าร่วมในขบวนแห่สลากภัตของอำเภอตากฟ้า โดยจะตั้งต้นขบวนที่สนามหน้าเทศบาลตำบลตากฟ้า แล้วแห่มาตามถนนพหลโยธินผ่านหน้าสำนักงานนิคมสร้างตนเองตากฟ้าตลาดตากฟ้า ที่ว่าการอำเภอตากฟ้า แล้วจึงเลี้ยวขวาเข้าไปยังวัดตากฟ้า พระอารามหลวง ไปประจำที่ๆ จัดไว้ให้สำหรับถวายสำรับสลากภัตที่ศาลาการเปรียญวัดตากฟ้า

สำหรับสีสันวัฒนธรรมประเพณีบุญสลากภัตวัดตากฟ้านั้น จะเห็นได้จากผู้คนที่เข้ามาร่วมงาน
จะแต่งกายด้วยชุดไทยประยุกต์ นุ่งผ้าไทยผ้าไหมและผ้าทอพื้นบ้าน สวยงามเรียบร้อยน่ามอง มีการออกร้าน รำวงย้อนยุค นำอาหารคาวหวานที่หาทานและหาดูยากมาแจกให้ทานในงาน มีการแสดงศิลปะของศิลปินพื้นบ้าน และศิลปินแนวหน้าระดับประเทศมาร่วมบุญ

พรั่งพร้อมด้วยมหากุศลจากการได้ถวายสลาภัตพระภิกษุ สามเณร หลายร้อยรูป ด้วยเหตุที่วัดตากฟ้าพระอารามหลวง แห่งนี้เป็นวัดที่จัดการศึกษาพระปริยัติธรรม มีพระภิกษุ สามเณร ศึกษาเล่าเรียนตลอดปีกว่าสามร้อยรูป

แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม ประเพณี และเทศกาลประกอบด้วย ประเภท สถานที่ แหล่งปฏิบัติ

ระเบียบพิธีกรรม การประพฤติปฏิบัติของการแสดงออกนั้นๆ ภูมิธรรม ภูมิปัญญา เอกลักษณ์
อัตตลักษณ์ และความเชื่อ

อัตตลักษณ์ที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นมรดกทางภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นที่ประพฤติปฏิบัติกันสืบมาจนถึงปัจจุบัน โดยแบ่งออกเป็น ๓ ด้าน ดังต่อไปนี้

๑. ด้านการแต่งกายการแต่งกายชุดไทยเป็นสำคัญทั้งผู้หญิงและผู้ชาย ส่วนการแต่งกายชุดไทยก็จะมีความหลากหลายกันออกไป ตามแต่ละชุมชน หน่วยงาน จะกำหนดหรือตกลงกัน

๒. ด้านหาบสลากภัตสำหรับการหาบสลากภัตก็จะมีการประดับตกแต่งที่สวยงาม หลากหลายลวดลาย ด้วยวัสดุจากธรรมชาติ เช่น ประดิษฐ์หาบสลากภัตเป็นรูปพญานาค รูปหงส์ รูปนกยูง เป็นต้น

๓. ด้านสำรับอาหารคาว – หวานสำหรับอาหารคาว – หวาน ที่นำใส่สำรับสลากภัตมาถวายพระภิกษุ – สามเณร นั้น ส่วนใหญ่ก็จะเป็นอาหารพื้นบ้านประเภท แกงเรียง น้ำพริกปลาทู น้ำพริกกะปิ ต้มยำ เป็นต้น ของหวาน ประเภท ข้าวเหนียวมะม่วง ข้าวเหนียวสังขยา ขนมบัวลอย ขนมปลากิม เป็นต้น ผลไม้ ประเภท เงาะ แตงโม ส้ม องุ่น มะม่วง เป็นต้น

คุณค่าของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่สำคัญ

ปัจจุบันการจัดงานประเพณีบุญสลากภัต วัดตากฟ้า พระอารามหลวง จัดเป็นงานประเพณี บุญใหญ่ประจำอำเภอตากฟ้า ซึ่งถือเป็นประเพณีบุญที่ทำให้หลายๆ จังหวัดรู้จักอำเภอตากฟ้ามากขึ้น ยิ่งในปัจจุบัน ถ้าพูดถึงอำเภอตากฟ้า หลายๆ ท่านต้องพูดถึงประเพณีบุญสลากภัต เนื่องจากรูปแบบและกระบวนการจัดงานที่หลากหลายไม่ซ้ำกันในแต่ละปี ที่มีการจัดงาน โดย พระเทพปัญญาภรณ์ เจ้าอาวาสวัดตากฟ้า พระอารามหลวง รองเจ้าคณะภาค ๔ ที่ได้มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดงานทุกปี ให้มีการนำเอาวัฒนธรรมทั้งในท้องถิ่น และวัฒนธรรมที่อยู่ใกล้เคียงเข้ามาเป็นกิจกรรม ในการจัดงานหมุนเวียนเปลี่ยนไปทุกปี ซึ่งทำให้งานที่ออกมามีความน่าสนใจ เป็นที่ประทับใจ ถูกใจ ของผู้เข้ามาร่วมงานเป็นอย่างมาก ยิ่งในยุคปัจจุบัน
เป็นสังคมโซเชียล ผู้ที่เข้ามาชมงาน ต่างก็โพสรูปภาพที่ได้มาสัมผัสกับบรรยากาศจริงๆ ก็โพสรูปกันไปในกลุ่มเพื่อนกันอย่างแพร่หลาย มีการกดไลท์ กดแชร์ กันต่อๆ ไป ประกอบกับมีสำนักงานข่าวทั้งในท้องถิ่น และสำนักงานข่าวจากสถานีโทรทัศน์ รายการทีวีที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยวเข้ามาสัมภาษณ์ เข้ามาประชาสัมพันธ์งานให้กับวัดตากฟ้า พระอาราหลวง และมีการลงนำเสนอในรายการทีวีหลายๆ ช่อง รวมทั้งการลงในคอลัมป์หนังสือพิมพ์หลายๆ ฉบับ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเป็นวัฒนธรรมท้องถิ่นที่ควรแก่การอนุรักษ์ เผยแพร่ และสืบทอดกันต่อๆ ไป ตั้งอยู่ในหลักของคำว่าวิถีไทย วิถีธรรม วิถีพุทธ อย่างแท้จริง

บทบาทของชุมชนที่มีต่อมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม

ในอดีตที่ผ่านมาการจัดงานประเพณีบุญสลากภัตของอำเภอตากฟ้า ยังไม่เป็นที่ประจักษ์แพร่หลายเหมือนในปัจจุบัน ประกอบกับปัจจัยหลายๆ อย่างที่เป็นข้อจำกัดในการจัดงานที่ผ่านมา แต่ในปัจจุบัน เป็นประเพณีบุญที่ได้รับความยอมรับและความร่วมมือจากพี่น้องประชาชนทั้งในเขตอำเภอตากฟ้า เขตอำเภอใกล้เคียง และประชาชนจากต่างจังหวัด เป็นอย่างมาก ด้วยเห็นความสำคัญของการจัดงานและการร่วมกันอนุรักษ์ประเพณีบุญสลากภัตให้คงอยู่สืบต่อไปตราบนานเท่านาน

ประชาชนในเขตอำเภอตากฟ้า ได้ให้ความสำคัญกับการมาร่วมงานประเพณีบุญสลากภัตกันทุกตำบล ทุกหมู่บ้าน ยิ่งใกล้ถึงช่วงเทศกาลประเพณีบุญสลากภัต ประชาชนจะรวมใจกันแต่งกายชุดไทยอย่างแพร่หลายตลอดหนึ่งเดือนในช่วงเทศกาลก่อนวันงานประเพณีบุญสลากภัต ประชาชนให้ความสำคัญกับการจัดงานในส่วนต่างๆ อย่างมากมาย การซ้อมการแสดง การจัดกิจกรรมเกี่ยวกับประเพณีบุญสลากภัต การจัดซุ้มนิทรรศการต่างๆ จากหน่วยงานราชการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งทั้งหมดทั้งมวลเป็นการแสดงถึงพลังความรัก ความสามัคคี ในการร่วมกันจัดงานประเพณีบุญสลากภัต ซึ่งเป็นประเพณีวัฒนธรรมที่ควรแก่การอนุรักษ์ไว้ให้คงอยู่สืบต่อไป