ลำพูนหรือนครหริภุญไชย เป็นเมืองโบราณเก่าแก่ที่มีอายุราวๆ 1,343 ปี โดยมี"พระนางจามเทวี" เป็นปฐมกษัตริย์ปกครองเมืองหริภุญไชย สืบราชวงศ์กษัตริย์ต่อมาหลายพระองค์ พระนางจามเทวี ซึ่งเป็นพระราชธิดาของพญาจักกวัติ กษัตริย์ละโว้ หลังจากวาสุเทพฤาษี และสุกกทันตฤาษี ได้สร้างเมืองหริภุญไชยขึ้นมาแล้ว จึงได้อัญเชิญพระนางจามเทวี ซึ่งเป็นผู้ดำรงตนอยู่ในศีลในธรรมโดยเคร่งครัดมาปกครองเมือง ในตำนานระบุว่า เมื่อ พ.ศ. 1310 ขบวนเรือเสด็จของพระนางจามเทวีล่องมาทางลำน้ำปิง โดยมีพระสงฆ์ 500 รูป พร้อมด้วยช่างฝีมือชั้นครูในแขนงต่าง ๆ อีก 14 แขนงแขนงละ 500 คน พระนางทรงปกครอง
นครหริภุญไชยให้มีความสุขสงบและรุ่งเรือง โดยใช้หลักธรรมะเป็นแนวการปกครอง และทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาเป็นอย่างดี ทรงให้สร้างวัดวาอาราม และพระพุทธรูปมากมาย ในความเก่าแก่โบราณของลำพูนนั้น ทำให้ยังคงหลงเหลือร่องรอยทางประวัติศาสตร์ ศาสนสถาน และความเชื่อไว้อย่างมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งพระพุทธรูปสำคัญของลำพูนเมืองบุญหลวงแห่งล้านนา อาทิ พระมหามุนีศรีหริภุญไชย วัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร, พระละโว้ (พระเจ้าเท้านก) แห่งวิหารละโว้,วัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร,พระละโว้
(พระเจ้าเท้านก) วัดธงสัจจะ,พระรอดหลวง วัดมหาวันวนาราม, พระคง วัดพระคงฤาษี, พระเจ้าตาเขียว วัดบ้านเหล่าพระเจ้าตาเขียว,พระพุทธมงคลสราการ วัดป่าซางงาม,พระพุทธโสภณ (หลวงพ่องาม) วัดป่าซางงาม, พระเจ้าสะเลียมหวาน วัดพระเจ้าสะเลียมหวาน พระเจ้าตนหลวง วัดพระเจ้าตนหลวง เป็นต้น