ลำพูนหรือนครหริภุญไชย เป็นเมืองโบราณเก่าแก่ที่มีอายุราวๆ 1,343 ปี โดยมี "พระนางจามเทวี" เป็นปฐมกษัตริย์ปกครองเมืองหริภุญไชย สืบราชวงศ์กษัตริย์ต่อมาหลายพระองค์ พระนางจามเทวี ซึ่งเป็นพระราชธิดาของพญาจักกวัติ กษัตริย์ละโว้ หลังจากวาสุเทพฤาษี และสุกกทันตฤาษี ได้สร้างเมืองหริภุญไชยขึ้นมาแล้ว จึงได้อัญเชิญพระนางจามเทวี ซึ่งเป็นผู้ดำรงตนอยู่ในศีลในธรรมโดยเคร่งครัดมาปกครองเมือง ในตำนานระบุว่า เมื่อ พ.ศ. 1310 ขบวนเรือเสด็จของพระนางจามเทวีล่องมาทางลำน้ำปิง โดยมีพระสงฆ์ 500 รูป พร้อมด้วยช่างฝีมือชั้นครูในแขนงต่าง ๆ อีก 14 แขนง แขนงละ 500 คน พระนางทรงปกครอง
นครหริภุญไชยให้มีความสุขสงบและรุ่งเรือง โดยใช้หลักธรรมะเป็นแนวการปกครอง และทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาเป็นอย่างดี ทรงให้สร้างวัดวาอาราม และพระพุทธรูปมากมาย ในความเก่าแก่โบราณของลำพูนนั้น ทำให้ยังคงหลงเหลือร่องรอยทางประวัติศาสตร์ไว้หลายแห่ง โดยเฉพาะวัดวาอารามที่เก่าแก่ อาทิ วัดพระธาตุหริภุญชัย วัดพระยืน
วัดสังฆาราม อนุสาวรีย์พระนางจามเทวี วัดมหาวัน วัดจามเทวี วัดพระคงฤาษี วัดสันป่ายางหลวง กู่ช้าง-กู่ม้า เป็นต้น