วัดวชิราลงกรณวรารามวรวิหาร ก่อตั้งขึ้นจากนางทิพย์ นิยมเหตุ มีความประสงค์จะสร้างวัดเพื่อเป็นศูนย์กลาง การศึกษาของพระภิกษุสามเณร และเพื่อให้เป็นสถานศึกษาทั้งทางโลกและทางธรรม ควบคู่กันไป จึงได้หารือกับ พระธรรมปาโมกข์ (ทิม อุฑาฒิโม) เจ้าอาวาสวัดราช วัดวชิราลงกรณวรารามวรวิหาร ประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม และพระราชสุทธาจารย์ (โชติ คุณสมฺปนฺโน) เจ้าคณะจังหวัดนครราชสีมา (ธรรมยุต) ต่อมาได้นำความกราบบังคมทูลขอ พระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร(รัชกาลที่๙) ในการที่จะสร้างวัดเพื่อถวายแด่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร และขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตใช้ชื่อว่า “วัดวชิราลงกรณ” โดยมีพระราชสุทธาจารย์ (โชติ คุณสมฺปนฺโน) เป็นเจ้าอาวาสรูปแรก

ในวันที่ ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๖ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลย เดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่๙) เสด็จพระราชดำเนินทรงวางศิลาฤกษ์วัดแห่งนี้ พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าวชิราลงกรณ (พระยศในขณะนั้น) ต่อมาเมื่อวันที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๑๕ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่๙) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตยกวัดวชิราลงกรณเป็นวัดพระอารามหลวง ชั้นตรี ชนิดวรวิหาร เพื่อเฉลิมพระเกียรติในพระราชพิธีสถาปนาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร วัดวชิราลงกรณวรารามวรวิหาร สังกัดคณะสงฆ์ธรรมยุตกนิกาย เป็นวัดพระอารามหลวง ชั้นตรี ชนิดวรวิหาร ปัจจุบันมี พระวินัยโมลี (คำปอน สุทธิญาโณ) รองเจ้าคณะจังหวัดนครราชสีมา เจ้าอาวาสวัดป่าสาลวัน รักษาการเจ้าอาวาสวัดวชิราลงกรณวราราม พระอารามหลวง สิ่งที่น่าสนใจ พระพุทธปฏิมากร พระประธานภายใน พระอุโบสถ ปางมารวิชัย ขนาดหน้าตัก ๑.๕๐ เมตร โดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่๙) ได้พระราชทานแบบพระพุทธลักษณะ ขนาด และพระราชทานนามว่า “พระพุทธมหาวชิรา ลงกรณบวรพัฒนาสามัคคียประสาธน์ สัปตปดลยุพราชเทพรักษานามาภิไธย ทศบารมี ธรรมวิสัยสถิตพิชิตมาร วชิร-อลังการ สยามนวภูบาลนฤมิต สันติศิริพิศิษฐโรจนประสงค์ โลกวิทู ธำรงปาริสุทธิ์ วิมุตตปัญญาปรมาภิธาน วรฤทธิ อนันตกาลมารวิชัย บรมไตรโลกนาถ รัชทายาท ธรรมรังสรรค์มหันตเดชามหารังสฤษฎ” โดยมี วัตถุประสงค์เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของความสงบสุข สันติ ความเป็นสิริมงคล และความเจริญรุ่งเรือง มณฑปหินอ่อน เป็นมณฑปที่สร้างด้วยหินอ่อน ทั้งหลังในลักษณะพุทธศิลปะจากอินเดีย ออกแบบโดยช่างชาวอินเดีย ขนาดกว้าง ๕๖๐ เซนติเมตร ยาว ๑,๕๖๐ เซนติเมตร สูง ๒๓๙ เซนติเมตร ภายในมณฑปเป็นภาพสังเวชนียสถาน ทั้ง ๔ ได้แก่ สถานที่ประสูติ ตรัสรู้ แสดง ปฐมเทศนา และสถานที่ปรินิพพาน นอกจากนี้ในมณฑปยังมีภาพรอยพระพุทธบาทที่จำลองมา จากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร มีความกว้าง ๑๐๙ เซนติเมตร ยาว ๒๓๙ เซนติเมตร สร้างสกัดจากหินส่วนยอดภูเขาของวัด พระพุทธรูปนาคปรกองค์ใหญ่ ประดิษฐานบนยอดเขาวัดวชิราลงกรณวรารามวรวิหาร ทิศตะวันออกของพระมณฑป โดยฐานของพระ ติดเป็นเนื้อเดียวกับภูเขาบริเวณวัด ศาลพญายักษ์พญาจักรไตรภพพนาสูรย์ เป็นกุมภ์กัณฑ์เทพในดงพญาไฟ ซึ่งมีหน้าที่ปกครองเขตแคว้นแดนดินแห่งนี้ เป็นผู้ยิ่งใหญ่เหนือดวงวิญญาณทั้งปวงที่สิงสถิตอยู่ภายในดงดิบ ตลอดจนเจ้าป่าเจ้าเขา และเทพารักษ์ทั้งมวล ประเพณีสำคัญ ในเดือนมกราคม ช่วงปีใหม่ของทุกปี ทาง วัดได้มีการจัดประเพณีการสวดมนต์ข้ามปี ขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคลของการเริ่มต้นที่ดี ของปีใหม